“Gerçek anarşist, sistemin dışına çıkmaya çalışmaz. Onu içeriden fetheder.”

Bazı hikâyeler vardır, sayfa sayısıyla seni kandırır. Kısadır ama düşündürdüğü şey aylarca zihninde dönüp durur. Fernando Pessoa’nın Anarşist Banker adlı metni, tam olarak böyle bir eser.

Sadece bir akşam yemeğinde geçen diyalogdan ibaret gibi görünür. Ama bu diyalogda, bir banka sahibinin ağzından anarşistliğin mantıksal savunusunu dinlersin. Ve her cümle seni biraz daha şüpheye çeker. Çünkü anlatan adam, kendini “gerçek anarşist” ilan ederken, kravatını düzeltip puro içmektedir.

Satır/Kare Arası Sistemi Yıkmak mı, Onu Oynamak mı?

Bize anlatılan şudur: “Gerçek anarşist, kendini asla bağımlı kılmaz. Ne fikir olarak, ne de ekonomik olarak.” Bu yüzden, kahramanımız önce toplumdaki tüm bağlarını koparır. Sonra der ki:

 “Paraya bağımlı olmamak için... çok para kazanmak zorundaydım.”

Ve işte burada başlar hikâyenin çelişkilerle örülü çarpıcılığı. Otorite karşıtı biri, nasıl olur da sistemin en merkezine oturur? Bir anarşist, nasıl olur da banker olur?

Zamanın Ruhu | Pessoa Neyi Derdine Yazdı?

1920’lerin başı... Avrupa savaş sonrası yorgun, devrimler taze, ideolojiler birbirine girmiş.

Portekiz ise monarşiden cumhuriyete, oradan kaosa savruluyor. Pessoa, hayata birkaç farklı kimlikle bakan bir adam olarak, bu hikâyeyi belki de hem inandığı hem de inkar ettiği fikirlerle yazıyor.

Metin, sadece bir bireyin düşünsel savunusu değil; toplumsal idealizmin, bireysel pragmatizmle nasıl çarpıştığının yazılı hali.

Biçim Diyalogda Sorgulama Sanatı

Metin bir diyalog. Ama düz bir soru-cevap değil.

Bir münazara. Bir zihinsel satranç. Ve her hamlede okurun tarafı değişiyor. En sonunda sormaya başlıyorsun:

“Acaba bu adam haklı mı?”

“Yoksa beni zekâsıyla mı kandırıyor?”

Bir Soru | Bağımsızlık Mı, Maskeli Uyum Mu?

Hiç düşündün mü… Sisteme dahil olup onu içeriden çözmeye çalışmak, dışarıdan eleştirmekten daha mı etkilidir?

Perde ve Sayfa Notu: 9.1 / 10

Pessoa burada bir hikâye değil, bir düşünce oyunu sunuyor. Ve belki de asıl soru şu:

Kimin özgürlüğü daha gerçek onunki mi, yoksa seninki mi?